Trong thị trường tiền điện tử, nhà đầu tư cá nhân thường được coi là người tiếp nhận khi các tổ chức rút lui. Sự bất đối xứng này càng rõ ràng hơn trong lĩnh vực tiền điện tử, khi cơ chế tạo lập thị trường của sàn giao dịch tập trung và giao dịch trong các hồ tối làm gia tăng sự chênh lệch thông tin. Tuy nhiên, các sàn giao dịch phi tập trung mới như dYdX và Antarctic đang tái cấu trúc việc phân bổ thanh khoản thông qua đổi mới. Bài viết này sẽ phân tích cách các sàn giao dịch phi tập trung xuất sắc thực hiện việc phân tách hiệu quả giữa thanh khoản của nhà đầu tư cá nhân và tổ chức từ góc độ kiến trúc kỹ thuật, cơ chế khuyến khích và mô hình quản trị.
Thanh khoản phân tầng: Từ việc gánh chịu thụ động đến tái cấu trúc quyền lực
Khó khăn về thanh khoản của các sàn giao dịch phi tập trung truyền thống
Trong mô hình nhà tạo lập thị trường tự động sớm, việc các nhà đầu tư nhỏ lẻ cung cấp thanh khoản gặp phải rủi ro chọn lọc ngược rõ rệt. Lấy một sàn giao dịch phi tập trung nổi tiếng làm ví dụ, mặc dù thiết kế thanh khoản tập trung của nó nâng cao hiệu quả vốn, nhưng dữ liệu cho thấy vị thế trung bình của các nhà đầu tư nhỏ lẻ chỉ là 29.000 USD, chủ yếu phân bố tại các bể nhỏ có khối lượng giao dịch hàng ngày dưới 100.000 USD; trong khi đó, các tổ chức chuyên nghiệp chiếm ưu thế trong các bể giao dịch lớn với vị thế trung bình là 3.700.000 USD, tỷ lệ tổ chức trong các bể có khối lượng giao dịch hàng ngày trên 10.000.000 USD đạt 70-80%. Trong cấu trúc này, khi các tổ chức bán tháo lớn, các bể thanh khoản của nhà đầu tư nhỏ lẻ sẽ là mục tiêu đầu tiên chịu tác động, trở thành vùng đệm cho sự giảm giá, hình thành "bẫy thanh khoản thoát" điển hình.
Sự cần thiết của phân tầng thanh khoản
Nghiên cứu cho thấy, thị trường sàn giao dịch phi tập trung đã xuất hiện sự phân tầng chuyên môn hóa rõ rệt: mặc dù nhà đầu tư cá nhân chiếm 93% tổng số nhà cung cấp thanh khoản, nhưng 65-85% thanh khoản thực tế được cung cấp bởi một số ít tổ chức. Sự phân tầng này là kết quả tất yếu của việc tối ưu hóa hiệu quả thị trường. Các sàn giao dịch phi tập trung xuất sắc cần phải thiết kế cơ chế để quản lý tách biệt "thanh khoản đuôi dài" của nhà đầu tư cá nhân với "thanh khoản cốt lõi" của các tổ chức, chẳng hạn như cơ chế quỹ mà một nền tảng giao dịch nào đó đã triển khai, trong đó các stablecoin do nhà đầu tư cá nhân gửi vào được phân bổ theo thuật toán vào các quỹ con do các tổ chức dẫn dắt, vừa đảm bảo độ sâu thanh khoản, vừa tránh việc nhà đầu tư cá nhân phải đối mặt trực tiếp với cú sốc giao dịch lớn.
Cơ chế kỹ thuật: Xây dựng Thanh khoản tường lửa
Cải cách mô hình sổ lệnh
Sàn giao dịch phi tập trung sử dụng sổ lệnh có thể xây dựng cơ chế bảo vệ thanh khoản đa tầng thông qua đổi mới công nghệ, mục tiêu cốt lõi là tách biệt nhu cầu thanh khoản của nhà đầu tư nhỏ lẻ với hành vi giao dịch lớn của các tổ chức, tránh việc nhà đầu tư nhỏ lẻ bị động trở thành "nạn nhân" của sự biến động mạnh của thị trường. Thiết kế tường lửa thanh khoản cần cân nhắc giữa hiệu quả, tính minh bạch và khả năng phân tách rủi ro. Cốt lõi của nó nằm ở việc thông qua kiến trúc hỗn hợp phối hợp giữa chuỗi và ngoài chuỗi, trong khi đảm bảo quyền sở hữu tài sản của người dùng, đồng thời chống lại sự tác động của sự biến động thị trường và thao túng ác ý đối với các pool thanh khoản.
Mô hình hỗn hợp xử lý các hoạt động khớp lệnh và các thao tác tần suất cao bên ngoài chuỗi, tận dụng đặc điểm độ trễ thấp và thông lượng cao của máy chủ ngoài chuỗi, từ đó nâng cao tốc độ thực hiện giao dịch một cách đáng kể, tránh vấn đề trượt giá do tắc nghẽn mạng blockchain gây ra. Đồng thời, việc thanh toán trên chuỗi đảm bảo tính an toàn và minh bạch của việc tự lưu trữ tài sản. Ví dụ, nhiều sàn giao dịch phi tập trung thông qua sổ lệnh ngoài chuỗi khớp lệnh giao dịch, hoàn thành thanh toán cuối cùng trên chuỗi, vừa giữ được lợi thế cốt lõi của sự phi tập trung, vừa đạt được hiệu suất giao dịch gần với sàn giao dịch tập trung.
Tính riêng tư của sổ lệnh ngoại tuyến giảm thiểu sự phơi bày thông tin giao dịch trước, hiệu quả kiềm chế các hành vi xấu như chạy trước và tấn công sandwich. Một số dự án đã giảm thiểu rủi ro thao túng thị trường do sổ lệnh minh bạch trên chuỗi thông qua mô hình kết hợp. Mô hình kết hợp cho phép kết nối với các thuật toán chuyên nghiệp của nhà tạo lập thị trường truyền thống, thông qua quản lý linh hoạt của các hồ thanh khoản ngoại tuyến, cung cấp chênh lệch giá mua bán và độ sâu chặt chẽ hơn. Một giao thức áp dụng mô hình nhà tạo lập thị trường tự động ảo, kết hợp với cơ chế bổ sung thanh khoản ngoại tuyến, đã giảm thiểu vấn đề trượt giá cao của nhà tạo lập thị trường tự động hoàn toàn trên chuỗi.
Xử lý tính toán phức tạp ngoài chuỗi (như điều chỉnh tỷ lệ phí vốn động, giao dịch tần suất cao) đã giảm thiểu tiêu thụ tài nguyên trên chuỗi, trong khi trên chuỗi chỉ cần xử lý các bước thanh toán quan trọng. Kiến trúc hợp đồng đơn thể của một sàn giao dịch phi tập trung nổi tiếng đã hợp nhất các hoạt động nhiều bể vào một hợp đồng duy nhất, giảm chi phí tài nguyên lên đến 99%, cung cấp cơ sở kỹ thuật cho khả năng mở rộng của mô hình kết hợp. Mô hình kết hợp hỗ trợ tích hợp sâu với các thành phần tài chính phi tập trung như oracle, giao thức cho vay. Một nền tảng giao dịch đã lấy dữ liệu giá ngoài chuỗi thông qua oracle, kết hợp với cơ chế thanh toán trên chuỗi, thực hiện các chức năng phức tạp của giao dịch phái sinh.
Xây dựng chiến lược tường lửa thanh khoản phù hợp với nhu cầu thị trường
Tường lửa thanh khoản nhằm duy trì sự ổn định của các bể thanh khoản thông qua các phương pháp kỹ thuật, ngăn chặn các hoạt động độc hại và rủi ro hệ thống do biến động thị trường gây ra. Các phương pháp phổ biến bao gồm việc giới thiệu thời gian khóa khi nhà cung cấp thanh khoản rút lui (như trì hoãn 24 giờ, tối đa lên đến 7 ngày), ngăn chặn việc rút vốn nhanh chóng dẫn đến sự cạn kiệt thanh khoản ngay lập tức. Trong thời gian biến động thị trường mạnh mẽ, thời gian khóa có thể giảm bớt sự rút vốn hoảng loạn, bảo vệ lợi nhuận của các nhà cung cấp thanh khoản lâu dài, đồng thời ghi lại công khai thời gian khóa thông qua hợp đồng thông minh, đảm bảo tính công bằng.
Dựa trên tỷ lệ tài sản trong các pool thanh khoản được giám sát theo thời gian thực bởi oracle, sàn giao dịch có thể thiết lập ngưỡng động để kích hoạt cơ chế quản lý rủi ro. Khi tỷ lệ của một tài sản trong pool vượt quá giới hạn đã thiết lập, sẽ tạm dừng các giao dịch liên quan hoặc tự động gọi thuật toán cân bằng lại, nhằm tránh việc tổn thất không thường xuyên gia tăng. Cũng có thể thiết kế phần thưởng theo cấp bậc dựa trên thời gian khóa tài sản và độ đóng góp của nhà cung cấp thanh khoản. Những nhà cung cấp khóa tài sản lâu dài có thể hưởng tỷ lệ chia sẻ phí giao dịch cao hơn hoặc phần thưởng token quản trị, từ đó khuyến khích tính ổn định. Một tính năng mới của một nền tảng giao dịch cho phép các nhà phát triển tùy chỉnh quy tắc khuyến khích nhà cung cấp thanh khoản (như tái đầu tư tự động phí), tăng cường tính gắn bó.
Triển khai hệ thống giám sát thời gian thực ngoài chuỗi, nhận diện các mô hình giao dịch bất thường (như tấn công chênh lệch giá lớn), và kích hoạt cơ chế ngắt chuỗi. Tạm dừng giao dịch của các cặp giao dịch cụ thể hoặc hạn chế các đơn hàng lớn, tương tự như cơ chế "ngắt" trong tài chính truyền thống. Đảm bảo an toàn cho hợp đồng quỹ thanh khoản thông qua xác minh hình thức và kiểm toán bên thứ ba, đồng thời áp dụng thiết kế mô-đun để hỗ trợ nâng cấp khẩn cấp. Giới thiệu mô hình hợp đồng đại lý, cho phép sửa lỗi mà không cần di chuyển thanh khoản, tránh tái diễn các sự kiện lớn trong lịch sử.
Nghiên cứu trường hợp
Một sàn giao dịch phi tập trung------thực hành phi tập trung hoàn toàn theo mô hình sổ lệnh
Nền tảng này duy trì sổ lệnh ngoài chuỗi, hình thành một kiến trúc kết hợp giữa sổ lệnh ngoài chuỗi và thanh toán trên chuỗi. Mạng phi tập trung gồm 60 nút xác thực thực hiện việc khớp lệnh giao dịch theo thời gian thực, chỉ hoàn thành thanh toán cuối cùng thông qua chuỗi ứng dụng được xây dựng trên chuỗi blockchain cụ thể sau khi giao dịch thành công. Thiết kế này tách biệt tác động của giao dịch tần suất cao đối với thanh khoản của nhà đầu tư nhỏ lẻ ra ngoài chuỗi, chỉ xử lý kết quả trên chuỗi, tránh việc nhà đầu tư nhỏ lẻ bị lộ diện trực tiếp trước sự biến động giá do lệnh hủy lớn gây ra. Sử dụng mô hình giao dịch không tiêu tốn tài nguyên, chỉ thu phí giao dịch theo tỷ lệ sau khi giao dịch thành công, tránh việc nhà đầu tư nhỏ lẻ phải chịu chi phí cao do lệnh hủy tần suất cao, giảm thiểu rủi ro trở thành "thanh khoản thoát".
Khi các nhà đầu tư cá nhân đặt cọc token có thể nhận được lợi suất ổn định 15% từ stablecoin (từ việc chia sẻ phí giao dịch), trong khi các tổ chức cần đặt cọc token để trở thành nút xác thực, tham gia vào việc duy trì sổ lệnh ngoại tuyến và nhận được lợi suất cao hơn. Thiết kế phân tầng này tách biệt lợi nhuận của các nhà đầu tư cá nhân và chức năng của nút tổ chức, giảm thiểu xung đột lợi ích. Niêm yết không cần giấy phép và tách biệt thanh khoản, thông qua thuật toán phân phối stablecoin do nhà đầu tư cá nhân cung cấp vào các hồ con khác nhau, tránh việc hồ tài sản đơn lẻ bị giao dịch lớn xuyên thủng. Các chủ sở hữu token quyết định tỷ lệ phân phối phí giao dịch, thêm cặp giao dịch mới và các tham số khác thông qua bỏ phiếu trên chuỗi, tổ chức không thể đơn phương sửa đổi quy tắc gây tổn hại đến lợi ích của nhà đầu tư cá nhân.
Một dự án stablecoin------Hàng rào thanh khoản của stablecoin
Khi người dùng thế chấp ETH để tạo ra stablecoin Delta trung tính, giao thức tự động mở một vị thế bán hợp đồng vĩnh viễn ETH tương ứng trên sàn giao dịch tập trung để thực hiện việc phòng ngừa rủi ro. Các nhà đầu tư nhỏ lẻ nắm giữ stablecoin chỉ chịu đựng lợi suất từ việc thế chấp ETH và chênh lệch lãi suất vốn, tránh việc tiếp xúc trực tiếp với biến động giá giao ngay. Khi giá stablecoin lệch khỏi 1 đô la, các nhà đầu cơ cần phải thông qua hợp đồng trên chuỗi để thu hồi tài sản thế chấp, kích hoạt cơ chế điều chỉnh động, ngăn chặn việc các tổ chức thao túng giá thông qua việc bán tháo tập trung.
Nhà đầu tư nhỏ lẻ ký gửi stablecoin để nhận token lợi nhuận, nguồn lợi nhuận đến từ phần thưởng ký gửi ETH và tỷ lệ phí vốn; trong khi đó, các tổ chức cung cấp tính thanh khoản trên chuỗi thông qua làm thị trường để nhận thêm khuyến khích, hai loại vai trò có nguồn lợi nhuận tách biệt về mặt vật lý. Bơm token thưởng vào pool stablecoin của sàn giao dịch phi tập trung, đảm bảo nhà đầu tư nhỏ lẻ có thể đổi với trượt giá thấp, tránh việc phải chịu áp lực bán từ các tổ chức do thiếu thanh khoản. Kế hoạch trong tương lai là kiểm soát loại tài sản thế chấp của stablecoin và tỷ lệ phòng ngừa rủi ro thông qua token quản trị, cộng đồng có thể bỏ phiếu để hạn chế sự thao túng đòn bẩy quá mức của các tổ chức.
Một giao thức giao dịch phi tập trung ------ Thị trường linh hoạt và giá trị được kiểm soát bởi giao thức
Giao thức này xây dựng mô hình giao dịch hợp đồng sổ lệnh hiệu quả với khớp lệnh ngoài chuỗi và thanh toán trên chuỗi. Tài sản của người dùng sử dụng cơ chế tự quản, tất cả tài sản đều được lưu trữ trong hợp đồng thông minh trên chuỗi, đảm bảo rằng nền tảng không thể chiếm dụng tiền, ngay cả khi nền tảng ngừng hoạt động, người dùng vẫn có thể rút tiền cưỡng chế để đảm bảo an toàn. Hợp đồng của nó hỗ trợ việc nạp và rút tài sản đa chuỗi một cách liền mạch, và sử dụng thiết kế không cần xác thực danh tính, người dùng chỉ cần kết nối ví hoặc tài khoản mạng xã hội để giao dịch, đồng thời miễn phí tài nguyên giúp giảm đáng kể chi phí giao dịch. Hơn nữa, giao dịch giao ngay trên nền tảng này một cách đổi mới hỗ trợ mua bán tài sản đa chuỗi chỉ với một cú nhấp chuột, loại bỏ quy trình cầu nối chuỗi phức tạp và chi phí bổ sung, đặc biệt phù hợp cho giao dịch hiệu quả token đa chuỗi.
Lợi thế cạnh tranh cốt lõi của giao thức này xuất phát từ thiết kế đột phá của cơ sở hạ tầng nền tảng. Thông qua chứng minh không kiến thức và công nghệ tổng hợp, nó đã giải quyết được các vấn đề phân mảnh thanh khoản, chi phí giao dịch cao và độ phức tạp của chuỗi chéo mà các sàn giao dịch phi tập trung truyền thống phải đối mặt. Khả năng tổng hợp thanh khoản đa chuỗi của nó sẽ tổng hợp tài sản phân tán trên nhiều mạng thành một bể thanh khoản sâu, cho phép người dùng đạt được giá giao dịch tốt nhất mà không cần phải thực hiện giao dịch qua chuỗi khác. Đồng thời, công nghệ không kiến thức cho phép xử lý giao dịch hàng loạt ngoại tuyến, kết hợp với chứng minh đệ quy để tối ưu hóa hiệu suất xác minh, khiến cho thông lượng giao dịch gần đạt mức của các sàn giao dịch tập trung, với chi phí giao dịch chỉ là một phần rất nhỏ so với các nền tảng tương tự. So với các sàn giao dịch phi tập trung được tối ưu hóa một chuỗi, giao thức này nhờ khả năng tương tác chuỗi chéo và cơ chế niêm yết tài sản thống nhất, cung cấp cho người dùng trải nghiệm giao dịch linh hoạt hơn và ngưỡng thấp hơn.
Một sàn giao dịch phi tập trung------Cách mạng về quyền riêng tư và hiệu suất dựa trên công nghệ không kiến thức
Sàn giao dịch này sử dụng công nghệ zero-knowledge, kết hợp sâu sắc các thuộc tính riêng tư với độ sâu thanh khoản của sổ lệnh. Người dùng có thể xác minh tính hợp lệ của giao dịch (như tính đủ ký quỹ) một cách ẩn danh mà không cần tiết lộ chi tiết vị thế, ngăn chặn các cuộc tấn công ác ý và rò rỉ thông tin, giải quyết thành công vấn đề "không thể có cả tính minh bạch và tính riêng tư" trong ngành. Thông qua cây Merkle, hàng triệu băm giao dịch được tổng hợp thành một băm gốc duy nhất trên chuỗi, giảm đáng kể chi phí lưu trữ trên chuỗi và tiêu thụ tài nguyên khi lên chuỗi. Thông qua sự kết hợp giữa cây Merkle và xác minh trên chuỗi, cung cấp cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ trải nghiệm cấp sàn giao dịch tập trung và an ninh cấp sàn giao dịch phi tập trung mà không phải thỏa hiệp.
Trong thiết kế của bể thanh khoản, nền tảng này áp dụng mô hình hỗn hợp, thông qua hợp đồng thông minh kết nối liền mạch việc hoán đổi giữa đồng stablecoin của người dùng và token thanh khoản, đồng thời cân nhắc những lợi ích của tính minh bạch trên chuỗi và hiệu quả ngoài chuỗi. Khi người dùng cố gắng rút khỏi bể thanh khoản, có sự trì hoãn được đưa vào để ngăn chặn sự không ổn định của nguồn cung thanh khoản trên thị trường do việc vào ra thường xuyên. Cơ chế này có thể giảm rủi ro trượt giá, tăng cường sự ổn định của bể thanh khoản, và bảo vệ lợi ích của những nhà cung cấp thanh khoản lâu dài, ngăn chặn những kẻ thao túng thị trường và các nhà giao dịch cơ hội tận dụng sự biến động của thị trường để thu lợi.
Trong các sàn giao dịch tập trung truyền thống, nếu khách hàng có vốn lớn muốn rút thanh khoản, họ phải phụ thuộc vào thanh khoản của tất cả người dùng trong sổ lệnh, rất dễ dẫn đến tình trạng đổ vỡ. Tuy nhiên, cơ chế tạo lập thị trường phòng ngừa của nền tảng này có thể cân bằng hiệu quả nguồn cung thanh khoản, khiến cho việc rút lui của các nhà đầu tư tổ chức không quá phụ thuộc vào vốn của nhà đầu tư nhỏ lẻ, giúp nhà đầu tư nhỏ lẻ không phải gánh chịu rủi ro quá cao. Điều này thích hợp hơn cho các trader chuyên nghiệp có đòn bẩy cao, trượt giá thấp và không thích thao túng thị trường.
Hướng đi tương lai: Khả năng dân chủ hóa thanh khoản
Thiết kế thanh khoản của sàn giao dịch phi tập trung trong tương lai có thể xuất hiện hai nhánh phát triển khác nhau: Mạng thanh khoản toàn cầu: Công nghệ tương tác đa chuỗi phá vỡ các hòn đảo, tối đa hóa hiệu quả vốn, nhà đầu tư nhỏ lẻ có thể nhận được trải nghiệm giao dịch tối ưu thông qua "vượt chuỗi không cảm nhận"; Hệ sinh thái đồng quản trị: Thông qua đổi mới thiết kế cơ chế, quản trị cộng đồng chuyển từ "quyền lực vốn" sang "quyền lợi đóng góp", nhà đầu tư nhỏ lẻ và tổ chức hình thành sự cân bằng động trong cuộc chơi.
Tập hợp thanh khoản liên chuỗi: Từ phân mảnh đến mạng lưới thanh khoản toàn cầu
Đường dẫn này được xây dựng trên hạ tầng cơ sở bằng giao thức giao tiếp chuỗi chéo, thực hiện đồng bộ dữ liệu và chuyển nhượng tài sản thời gian thực giữa các chuỗi, loại bỏ sự phụ thuộc vào cầu nối tập trung. Thông qua việc sử dụng chứng minh không biết hoặc công nghệ xác thực nút nhẹ, đảm bảo tính an toàn và tính tức thời của giao dịch chuỗi chéo.
Kết hợp mô hình dự đoán trí tuệ nhân tạo với số liệu trên chuỗi
Trang này có thể chứa nội dung của bên thứ ba, được cung cấp chỉ nhằm mục đích thông tin (không phải là tuyên bố/bảo đảm) và không được coi là sự chứng thực cho quan điểm của Gate hoặc là lời khuyên về tài chính hoặc chuyên môn. Xem Tuyên bố từ chối trách nhiệm để biết chi tiết.
DEX đổi mới cấu trúc phân bổ thanh khoản, đạt được lợi ích chung cho bán lẻ và tổ chức
Thanh khoản博弈：从不平等到共赢
Trong thị trường tiền điện tử, nhà đầu tư cá nhân thường được coi là người tiếp nhận khi các tổ chức rút lui. Sự bất đối xứng này càng rõ ràng hơn trong lĩnh vực tiền điện tử, khi cơ chế tạo lập thị trường của sàn giao dịch tập trung và giao dịch trong các hồ tối làm gia tăng sự chênh lệch thông tin. Tuy nhiên, các sàn giao dịch phi tập trung mới như dYdX và Antarctic đang tái cấu trúc việc phân bổ thanh khoản thông qua đổi mới. Bài viết này sẽ phân tích cách các sàn giao dịch phi tập trung xuất sắc thực hiện việc phân tách hiệu quả giữa thanh khoản của nhà đầu tư cá nhân và tổ chức từ góc độ kiến trúc kỹ thuật, cơ chế khuyến khích và mô hình quản trị.
Thanh khoản phân tầng: Từ việc gánh chịu thụ động đến tái cấu trúc quyền lực
Khó khăn về thanh khoản của các sàn giao dịch phi tập trung truyền thống
Trong mô hình nhà tạo lập thị trường tự động sớm, việc các nhà đầu tư nhỏ lẻ cung cấp thanh khoản gặp phải rủi ro chọn lọc ngược rõ rệt. Lấy một sàn giao dịch phi tập trung nổi tiếng làm ví dụ, mặc dù thiết kế thanh khoản tập trung của nó nâng cao hiệu quả vốn, nhưng dữ liệu cho thấy vị thế trung bình của các nhà đầu tư nhỏ lẻ chỉ là 29.000 USD, chủ yếu phân bố tại các bể nhỏ có khối lượng giao dịch hàng ngày dưới 100.000 USD; trong khi đó, các tổ chức chuyên nghiệp chiếm ưu thế trong các bể giao dịch lớn với vị thế trung bình là 3.700.000 USD, tỷ lệ tổ chức trong các bể có khối lượng giao dịch hàng ngày trên 10.000.000 USD đạt 70-80%. Trong cấu trúc này, khi các tổ chức bán tháo lớn, các bể thanh khoản của nhà đầu tư nhỏ lẻ sẽ là mục tiêu đầu tiên chịu tác động, trở thành vùng đệm cho sự giảm giá, hình thành "bẫy thanh khoản thoát" điển hình.
Sự cần thiết của phân tầng thanh khoản
Nghiên cứu cho thấy, thị trường sàn giao dịch phi tập trung đã xuất hiện sự phân tầng chuyên môn hóa rõ rệt: mặc dù nhà đầu tư cá nhân chiếm 93% tổng số nhà cung cấp thanh khoản, nhưng 65-85% thanh khoản thực tế được cung cấp bởi một số ít tổ chức. Sự phân tầng này là kết quả tất yếu của việc tối ưu hóa hiệu quả thị trường. Các sàn giao dịch phi tập trung xuất sắc cần phải thiết kế cơ chế để quản lý tách biệt "thanh khoản đuôi dài" của nhà đầu tư cá nhân với "thanh khoản cốt lõi" của các tổ chức, chẳng hạn như cơ chế quỹ mà một nền tảng giao dịch nào đó đã triển khai, trong đó các stablecoin do nhà đầu tư cá nhân gửi vào được phân bổ theo thuật toán vào các quỹ con do các tổ chức dẫn dắt, vừa đảm bảo độ sâu thanh khoản, vừa tránh việc nhà đầu tư cá nhân phải đối mặt trực tiếp với cú sốc giao dịch lớn.
Cơ chế kỹ thuật: Xây dựng Thanh khoản tường lửa
Cải cách mô hình sổ lệnh
Sàn giao dịch phi tập trung sử dụng sổ lệnh có thể xây dựng cơ chế bảo vệ thanh khoản đa tầng thông qua đổi mới công nghệ, mục tiêu cốt lõi là tách biệt nhu cầu thanh khoản của nhà đầu tư nhỏ lẻ với hành vi giao dịch lớn của các tổ chức, tránh việc nhà đầu tư nhỏ lẻ bị động trở thành "nạn nhân" của sự biến động mạnh của thị trường. Thiết kế tường lửa thanh khoản cần cân nhắc giữa hiệu quả, tính minh bạch và khả năng phân tách rủi ro. Cốt lõi của nó nằm ở việc thông qua kiến trúc hỗn hợp phối hợp giữa chuỗi và ngoài chuỗi, trong khi đảm bảo quyền sở hữu tài sản của người dùng, đồng thời chống lại sự tác động của sự biến động thị trường và thao túng ác ý đối với các pool thanh khoản.
Mô hình hỗn hợp xử lý các hoạt động khớp lệnh và các thao tác tần suất cao bên ngoài chuỗi, tận dụng đặc điểm độ trễ thấp và thông lượng cao của máy chủ ngoài chuỗi, từ đó nâng cao tốc độ thực hiện giao dịch một cách đáng kể, tránh vấn đề trượt giá do tắc nghẽn mạng blockchain gây ra. Đồng thời, việc thanh toán trên chuỗi đảm bảo tính an toàn và minh bạch của việc tự lưu trữ tài sản. Ví dụ, nhiều sàn giao dịch phi tập trung thông qua sổ lệnh ngoài chuỗi khớp lệnh giao dịch, hoàn thành thanh toán cuối cùng trên chuỗi, vừa giữ được lợi thế cốt lõi của sự phi tập trung, vừa đạt được hiệu suất giao dịch gần với sàn giao dịch tập trung.
Tính riêng tư của sổ lệnh ngoại tuyến giảm thiểu sự phơi bày thông tin giao dịch trước, hiệu quả kiềm chế các hành vi xấu như chạy trước và tấn công sandwich. Một số dự án đã giảm thiểu rủi ro thao túng thị trường do sổ lệnh minh bạch trên chuỗi thông qua mô hình kết hợp. Mô hình kết hợp cho phép kết nối với các thuật toán chuyên nghiệp của nhà tạo lập thị trường truyền thống, thông qua quản lý linh hoạt của các hồ thanh khoản ngoại tuyến, cung cấp chênh lệch giá mua bán và độ sâu chặt chẽ hơn. Một giao thức áp dụng mô hình nhà tạo lập thị trường tự động ảo, kết hợp với cơ chế bổ sung thanh khoản ngoại tuyến, đã giảm thiểu vấn đề trượt giá cao của nhà tạo lập thị trường tự động hoàn toàn trên chuỗi.
Xử lý tính toán phức tạp ngoài chuỗi (như điều chỉnh tỷ lệ phí vốn động, giao dịch tần suất cao) đã giảm thiểu tiêu thụ tài nguyên trên chuỗi, trong khi trên chuỗi chỉ cần xử lý các bước thanh toán quan trọng. Kiến trúc hợp đồng đơn thể của một sàn giao dịch phi tập trung nổi tiếng đã hợp nhất các hoạt động nhiều bể vào một hợp đồng duy nhất, giảm chi phí tài nguyên lên đến 99%, cung cấp cơ sở kỹ thuật cho khả năng mở rộng của mô hình kết hợp. Mô hình kết hợp hỗ trợ tích hợp sâu với các thành phần tài chính phi tập trung như oracle, giao thức cho vay. Một nền tảng giao dịch đã lấy dữ liệu giá ngoài chuỗi thông qua oracle, kết hợp với cơ chế thanh toán trên chuỗi, thực hiện các chức năng phức tạp của giao dịch phái sinh.
Xây dựng chiến lược tường lửa thanh khoản phù hợp với nhu cầu thị trường
Tường lửa thanh khoản nhằm duy trì sự ổn định của các bể thanh khoản thông qua các phương pháp kỹ thuật, ngăn chặn các hoạt động độc hại và rủi ro hệ thống do biến động thị trường gây ra. Các phương pháp phổ biến bao gồm việc giới thiệu thời gian khóa khi nhà cung cấp thanh khoản rút lui (như trì hoãn 24 giờ, tối đa lên đến 7 ngày), ngăn chặn việc rút vốn nhanh chóng dẫn đến sự cạn kiệt thanh khoản ngay lập tức. Trong thời gian biến động thị trường mạnh mẽ, thời gian khóa có thể giảm bớt sự rút vốn hoảng loạn, bảo vệ lợi nhuận của các nhà cung cấp thanh khoản lâu dài, đồng thời ghi lại công khai thời gian khóa thông qua hợp đồng thông minh, đảm bảo tính công bằng.
Dựa trên tỷ lệ tài sản trong các pool thanh khoản được giám sát theo thời gian thực bởi oracle, sàn giao dịch có thể thiết lập ngưỡng động để kích hoạt cơ chế quản lý rủi ro. Khi tỷ lệ của một tài sản trong pool vượt quá giới hạn đã thiết lập, sẽ tạm dừng các giao dịch liên quan hoặc tự động gọi thuật toán cân bằng lại, nhằm tránh việc tổn thất không thường xuyên gia tăng. Cũng có thể thiết kế phần thưởng theo cấp bậc dựa trên thời gian khóa tài sản và độ đóng góp của nhà cung cấp thanh khoản. Những nhà cung cấp khóa tài sản lâu dài có thể hưởng tỷ lệ chia sẻ phí giao dịch cao hơn hoặc phần thưởng token quản trị, từ đó khuyến khích tính ổn định. Một tính năng mới của một nền tảng giao dịch cho phép các nhà phát triển tùy chỉnh quy tắc khuyến khích nhà cung cấp thanh khoản (như tái đầu tư tự động phí), tăng cường tính gắn bó.
Triển khai hệ thống giám sát thời gian thực ngoài chuỗi, nhận diện các mô hình giao dịch bất thường (như tấn công chênh lệch giá lớn), và kích hoạt cơ chế ngắt chuỗi. Tạm dừng giao dịch của các cặp giao dịch cụ thể hoặc hạn chế các đơn hàng lớn, tương tự như cơ chế "ngắt" trong tài chính truyền thống. Đảm bảo an toàn cho hợp đồng quỹ thanh khoản thông qua xác minh hình thức và kiểm toán bên thứ ba, đồng thời áp dụng thiết kế mô-đun để hỗ trợ nâng cấp khẩn cấp. Giới thiệu mô hình hợp đồng đại lý, cho phép sửa lỗi mà không cần di chuyển thanh khoản, tránh tái diễn các sự kiện lớn trong lịch sử.
Nghiên cứu trường hợp
Một sàn giao dịch phi tập trung------thực hành phi tập trung hoàn toàn theo mô hình sổ lệnh
Nền tảng này duy trì sổ lệnh ngoài chuỗi, hình thành một kiến trúc kết hợp giữa sổ lệnh ngoài chuỗi và thanh toán trên chuỗi. Mạng phi tập trung gồm 60 nút xác thực thực hiện việc khớp lệnh giao dịch theo thời gian thực, chỉ hoàn thành thanh toán cuối cùng thông qua chuỗi ứng dụng được xây dựng trên chuỗi blockchain cụ thể sau khi giao dịch thành công. Thiết kế này tách biệt tác động của giao dịch tần suất cao đối với thanh khoản của nhà đầu tư nhỏ lẻ ra ngoài chuỗi, chỉ xử lý kết quả trên chuỗi, tránh việc nhà đầu tư nhỏ lẻ bị lộ diện trực tiếp trước sự biến động giá do lệnh hủy lớn gây ra. Sử dụng mô hình giao dịch không tiêu tốn tài nguyên, chỉ thu phí giao dịch theo tỷ lệ sau khi giao dịch thành công, tránh việc nhà đầu tư nhỏ lẻ phải chịu chi phí cao do lệnh hủy tần suất cao, giảm thiểu rủi ro trở thành "thanh khoản thoát".
Khi các nhà đầu tư cá nhân đặt cọc token có thể nhận được lợi suất ổn định 15% từ stablecoin (từ việc chia sẻ phí giao dịch), trong khi các tổ chức cần đặt cọc token để trở thành nút xác thực, tham gia vào việc duy trì sổ lệnh ngoại tuyến và nhận được lợi suất cao hơn. Thiết kế phân tầng này tách biệt lợi nhuận của các nhà đầu tư cá nhân và chức năng của nút tổ chức, giảm thiểu xung đột lợi ích. Niêm yết không cần giấy phép và tách biệt thanh khoản, thông qua thuật toán phân phối stablecoin do nhà đầu tư cá nhân cung cấp vào các hồ con khác nhau, tránh việc hồ tài sản đơn lẻ bị giao dịch lớn xuyên thủng. Các chủ sở hữu token quyết định tỷ lệ phân phối phí giao dịch, thêm cặp giao dịch mới và các tham số khác thông qua bỏ phiếu trên chuỗi, tổ chức không thể đơn phương sửa đổi quy tắc gây tổn hại đến lợi ích của nhà đầu tư cá nhân.
Một dự án stablecoin------Hàng rào thanh khoản của stablecoin
Khi người dùng thế chấp ETH để tạo ra stablecoin Delta trung tính, giao thức tự động mở một vị thế bán hợp đồng vĩnh viễn ETH tương ứng trên sàn giao dịch tập trung để thực hiện việc phòng ngừa rủi ro. Các nhà đầu tư nhỏ lẻ nắm giữ stablecoin chỉ chịu đựng lợi suất từ việc thế chấp ETH và chênh lệch lãi suất vốn, tránh việc tiếp xúc trực tiếp với biến động giá giao ngay. Khi giá stablecoin lệch khỏi 1 đô la, các nhà đầu cơ cần phải thông qua hợp đồng trên chuỗi để thu hồi tài sản thế chấp, kích hoạt cơ chế điều chỉnh động, ngăn chặn việc các tổ chức thao túng giá thông qua việc bán tháo tập trung.
Nhà đầu tư nhỏ lẻ ký gửi stablecoin để nhận token lợi nhuận, nguồn lợi nhuận đến từ phần thưởng ký gửi ETH và tỷ lệ phí vốn; trong khi đó, các tổ chức cung cấp tính thanh khoản trên chuỗi thông qua làm thị trường để nhận thêm khuyến khích, hai loại vai trò có nguồn lợi nhuận tách biệt về mặt vật lý. Bơm token thưởng vào pool stablecoin của sàn giao dịch phi tập trung, đảm bảo nhà đầu tư nhỏ lẻ có thể đổi với trượt giá thấp, tránh việc phải chịu áp lực bán từ các tổ chức do thiếu thanh khoản. Kế hoạch trong tương lai là kiểm soát loại tài sản thế chấp của stablecoin và tỷ lệ phòng ngừa rủi ro thông qua token quản trị, cộng đồng có thể bỏ phiếu để hạn chế sự thao túng đòn bẩy quá mức của các tổ chức.
Một giao thức giao dịch phi tập trung ------ Thị trường linh hoạt và giá trị được kiểm soát bởi giao thức
Giao thức này xây dựng mô hình giao dịch hợp đồng sổ lệnh hiệu quả với khớp lệnh ngoài chuỗi và thanh toán trên chuỗi. Tài sản của người dùng sử dụng cơ chế tự quản, tất cả tài sản đều được lưu trữ trong hợp đồng thông minh trên chuỗi, đảm bảo rằng nền tảng không thể chiếm dụng tiền, ngay cả khi nền tảng ngừng hoạt động, người dùng vẫn có thể rút tiền cưỡng chế để đảm bảo an toàn. Hợp đồng của nó hỗ trợ việc nạp và rút tài sản đa chuỗi một cách liền mạch, và sử dụng thiết kế không cần xác thực danh tính, người dùng chỉ cần kết nối ví hoặc tài khoản mạng xã hội để giao dịch, đồng thời miễn phí tài nguyên giúp giảm đáng kể chi phí giao dịch. Hơn nữa, giao dịch giao ngay trên nền tảng này một cách đổi mới hỗ trợ mua bán tài sản đa chuỗi chỉ với một cú nhấp chuột, loại bỏ quy trình cầu nối chuỗi phức tạp và chi phí bổ sung, đặc biệt phù hợp cho giao dịch hiệu quả token đa chuỗi.
Lợi thế cạnh tranh cốt lõi của giao thức này xuất phát từ thiết kế đột phá của cơ sở hạ tầng nền tảng. Thông qua chứng minh không kiến thức và công nghệ tổng hợp, nó đã giải quyết được các vấn đề phân mảnh thanh khoản, chi phí giao dịch cao và độ phức tạp của chuỗi chéo mà các sàn giao dịch phi tập trung truyền thống phải đối mặt. Khả năng tổng hợp thanh khoản đa chuỗi của nó sẽ tổng hợp tài sản phân tán trên nhiều mạng thành một bể thanh khoản sâu, cho phép người dùng đạt được giá giao dịch tốt nhất mà không cần phải thực hiện giao dịch qua chuỗi khác. Đồng thời, công nghệ không kiến thức cho phép xử lý giao dịch hàng loạt ngoại tuyến, kết hợp với chứng minh đệ quy để tối ưu hóa hiệu suất xác minh, khiến cho thông lượng giao dịch gần đạt mức của các sàn giao dịch tập trung, với chi phí giao dịch chỉ là một phần rất nhỏ so với các nền tảng tương tự. So với các sàn giao dịch phi tập trung được tối ưu hóa một chuỗi, giao thức này nhờ khả năng tương tác chuỗi chéo và cơ chế niêm yết tài sản thống nhất, cung cấp cho người dùng trải nghiệm giao dịch linh hoạt hơn và ngưỡng thấp hơn.
Một sàn giao dịch phi tập trung------Cách mạng về quyền riêng tư và hiệu suất dựa trên công nghệ không kiến thức
Sàn giao dịch này sử dụng công nghệ zero-knowledge, kết hợp sâu sắc các thuộc tính riêng tư với độ sâu thanh khoản của sổ lệnh. Người dùng có thể xác minh tính hợp lệ của giao dịch (như tính đủ ký quỹ) một cách ẩn danh mà không cần tiết lộ chi tiết vị thế, ngăn chặn các cuộc tấn công ác ý và rò rỉ thông tin, giải quyết thành công vấn đề "không thể có cả tính minh bạch và tính riêng tư" trong ngành. Thông qua cây Merkle, hàng triệu băm giao dịch được tổng hợp thành một băm gốc duy nhất trên chuỗi, giảm đáng kể chi phí lưu trữ trên chuỗi và tiêu thụ tài nguyên khi lên chuỗi. Thông qua sự kết hợp giữa cây Merkle và xác minh trên chuỗi, cung cấp cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ trải nghiệm cấp sàn giao dịch tập trung và an ninh cấp sàn giao dịch phi tập trung mà không phải thỏa hiệp.
Trong thiết kế của bể thanh khoản, nền tảng này áp dụng mô hình hỗn hợp, thông qua hợp đồng thông minh kết nối liền mạch việc hoán đổi giữa đồng stablecoin của người dùng và token thanh khoản, đồng thời cân nhắc những lợi ích của tính minh bạch trên chuỗi và hiệu quả ngoài chuỗi. Khi người dùng cố gắng rút khỏi bể thanh khoản, có sự trì hoãn được đưa vào để ngăn chặn sự không ổn định của nguồn cung thanh khoản trên thị trường do việc vào ra thường xuyên. Cơ chế này có thể giảm rủi ro trượt giá, tăng cường sự ổn định của bể thanh khoản, và bảo vệ lợi ích của những nhà cung cấp thanh khoản lâu dài, ngăn chặn những kẻ thao túng thị trường và các nhà giao dịch cơ hội tận dụng sự biến động của thị trường để thu lợi.
Trong các sàn giao dịch tập trung truyền thống, nếu khách hàng có vốn lớn muốn rút thanh khoản, họ phải phụ thuộc vào thanh khoản của tất cả người dùng trong sổ lệnh, rất dễ dẫn đến tình trạng đổ vỡ. Tuy nhiên, cơ chế tạo lập thị trường phòng ngừa của nền tảng này có thể cân bằng hiệu quả nguồn cung thanh khoản, khiến cho việc rút lui của các nhà đầu tư tổ chức không quá phụ thuộc vào vốn của nhà đầu tư nhỏ lẻ, giúp nhà đầu tư nhỏ lẻ không phải gánh chịu rủi ro quá cao. Điều này thích hợp hơn cho các trader chuyên nghiệp có đòn bẩy cao, trượt giá thấp và không thích thao túng thị trường.
Hướng đi tương lai: Khả năng dân chủ hóa thanh khoản
Thiết kế thanh khoản của sàn giao dịch phi tập trung trong tương lai có thể xuất hiện hai nhánh phát triển khác nhau: Mạng thanh khoản toàn cầu: Công nghệ tương tác đa chuỗi phá vỡ các hòn đảo, tối đa hóa hiệu quả vốn, nhà đầu tư nhỏ lẻ có thể nhận được trải nghiệm giao dịch tối ưu thông qua "vượt chuỗi không cảm nhận"; Hệ sinh thái đồng quản trị: Thông qua đổi mới thiết kế cơ chế, quản trị cộng đồng chuyển từ "quyền lực vốn" sang "quyền lợi đóng góp", nhà đầu tư nhỏ lẻ và tổ chức hình thành sự cân bằng động trong cuộc chơi.
Tập hợp thanh khoản liên chuỗi: Từ phân mảnh đến mạng lưới thanh khoản toàn cầu
Đường dẫn này được xây dựng trên hạ tầng cơ sở bằng giao thức giao tiếp chuỗi chéo, thực hiện đồng bộ dữ liệu và chuyển nhượng tài sản thời gian thực giữa các chuỗi, loại bỏ sự phụ thuộc vào cầu nối tập trung. Thông qua việc sử dụng chứng minh không biết hoặc công nghệ xác thực nút nhẹ, đảm bảo tính an toàn và tính tức thời của giao dịch chuỗi chéo.
Kết hợp mô hình dự đoán trí tuệ nhân tạo với số liệu trên chuỗi