Niềm tin trong thế giới Web3: Từ không thể bị thay đổi đến trò chơi lặp lại vô hạn

Trong lĩnh vực Web3, người ta thường cho rằng "không thể sửa đổi" là sự đảm bảo cuối cùng của niềm tin. Tuy nhiên, đây thực sự chỉ là điểm khởi đầu để xây dựng niềm tin.

Đối với tài sản trên blockchain, sổ cái không thể bị thay đổi thực sự đủ để xây dựng niềm tin. Tổng số Bitcoin được cố định ở mức 21 triệu, sự thật này đặt nền tảng niềm tin cho toàn bộ thế giới blockchain. Tương tự, số dư của một token ERC20, quyền sở hữu của một NFT, trạng thái hoàn thành của một giao dịch chuyển tiền liên chuỗi, chỉ cần được ghi lại trên chuỗi, đã đủ độ tin cậy mà không cần phụ thuộc vào yếu tố con người hay phán đoán cảm xúc.

Tuy nhiên, đối với các thực thể kinh doanh, nhà cung cấp dịch vụ tài chính, đội ngũ phát triển giao thức và các bên tham gia khác trong hệ sinh thái Web3, sổ cái không thể thay đổi chỉ là một chức năng cơ bản, một ngưỡng tối thiểu. Điều thực sự có thể giành được lòng tin của người dùng không phải là nó "không thể bị thay đổi", mà là nó "sẽ không rời bỏ" và "sẵn sàng tham gia lâu dài".

Con đường tin cậy trong hệ sinh thái Web3 không đến từ cơ chế đồng thuận hay phân bố nút, mà tồn tại trong những tương tác giữa các người tham gia. Niềm tin được tích lũy thông qua các giao dịch.

Niềm tin là sản phẩm của những trò chơi lặp lại, đồng thời cũng là phụ phẩm của chi phí vi phạm hợp đồng cao. Nó không phải là "sự đồng thuận" phát sinh từ không khí, mà là sự thỏa thuận tự nhiên được lắng đọng qua những lần giao dịch tài chính và thực hiện bảo lãnh.

Tại một số khu vực có nền văn hóa thương mại truyền thống sâu sắc, "tầng lớp tin cậy" thực sự không chỉ được dệt nên từ quan hệ huyết thống, địa lý và tình cảm, mà còn được xác lập và xây dựng qua nhiều lần giao dịch. Cấu trúc cơ bản của tín dụng tài chính không chỉ là những ghi chép đơn giản trên sổ sách, cũng không phải là những khẩu hiệu trống rỗng, mà là sự ăn ý được hình thành sau vô số lần cạnh tranh. Niềm tin giống như hòa bình, chỉ có thể tồn tại trong phạm vi lợi ích giao thoa.

Văn hóa thương mại ở những khu vực này có thể đã nhận thức được sớm hơn cả Phố Wall rằng việc hiểu biết về bối cảnh của đối tác giao dịch ( KYC/KYB ) chỉ là yêu cầu cơ bản: sự tin tưởng thực sự không tồn tại trong các nút phi tập trung, cũng không thể được tạo ra qua đào tạo, mà được xây dựng dần dần qua từng giao dịch vi phạm và tuân thủ.

Trò chơi lặp lại tần suất cao và mạng bảo hiểm chéo khu vực

Mạng tài chính phi chính phủ ở một số khu vực về bản chất là một hệ thống tin cậy được tích lũy từ các giao dịch tần suất cao, lâu dài. Phạm vi dịch vụ của nó không chỉ giới hạn ở địa phương, mà còn bao gồm các cộng đồng người di cư rộng lớn từ Đông Nam Á đến Bắc Mỹ.

Sự hợp tác tài chính xuyên khu vực này có thể thành lập chủ yếu phụ thuộc vào hai yếu tố cốt lõi: trò chơi lặp lại mật độ cao và mạng lưới bảo hiểm lẫn nhau xuyên khu vực.

Một thương nhân hoạt động ở nước ngoài, lâu dài chuyển tiền cho gia đình hoặc đối tác trong nước thông qua các kênh không chính thức, tích lũy theo thời gian, sẽ hình thành mối quan hệ giao dịch lâu dài và lặp đi lặp lại với bên trung gian và đại lý. Cấu trúc này không phải là một lần duy nhất, nó được xây dựng trên sự kỳ vọng "Tôi dám cho bạn 1 triệu, vì tôi tin rằng bạn sẽ còn tìm tôi đổi 1 triệu vào năm sau".

Những mạng lưới giao dịch này không dựa vào hợp đồng chính thức, mà dựa vào một cấu trúc khóa niềm tin: danh tiếng gia đình, truyền thuyết khẩu miệng, cơ chế bảo vệ lẫn nhau, khiến cho ngay cả khi vượt qua ngàn dặm cũng có thể thực hiện "thực hiện hợp đồng từ xa".

Chi phí vi phạm hợp đồng: Hệ thống thanh lý trong trật tự không chính thức

Trong hệ thống này, lòng tin không phải là một đức tính bẩm sinh, mà là kết quả của sự tính toán hợp lý. Chính vì chi phí vi phạm hợp đồng cao, mọi người "không dám dễ dàng vi phạm".

Nếu một giao dịch xảy ra vi phạm hợp đồng, không chỉ làm cho bên liên quan mất uy tín tại địa phương, mà còn nhanh chóng lan rộng qua mạng lưới gia đình, quan hệ đồng hương và cộng đồng họ hàng, hình thành cơ chế "thanh lý" xã hội không thể đảo ngược. Cơ chế này mặc dù không thông qua tòa án, nhưng đủ để khiến người vi phạm "khó có thể đứng vững ở nước ngoài".

Đây là một hệ thống thay thế "không bị pháp lý chế tài". Nó không được công nhận chính thức, nhưng thường hiệu quả hơn các kênh chính thức và cũng có sức răn đe hơn.

Bạn có thể không tin vào hợp đồng bằng văn bản, nhưng bạn sẽ không thể không quan tâm đến lệnh cấm của toàn bộ hội tộc đối với bạn.

Mạng thanh toán đa phương của quỹ: Cấu trúc khóa giao dịch vô hình

Một cơ chế cốt lõi khác của mạng lưới tài chính không chính thức này là mạng lưới thanh toán đa phương cho các khoản tiền.

Các bên điều phối vốn khác nhau không hoạt động độc lập, mà ở một mức độ nhất định là "kênh" và "phòng ngừa" của nhau.

Đây giống như một "mạng lưới lớp hai" hình thành tự nhiên, thông qua việc luân chuyển vốn giữa các nút khác nhau, xây dựng một cấu trúc có độ đàn hồi cao nhưng khóa giao dịch mạnh.

• Tiền vốn luân chuyển giữa nhiều nút, hình thành sự đan xen giữa tình người và lợi ích;

• Mỗi giao dịch đều ẩn chứa một cấu trúc nợ cộng đồng "Nếu tôi gặp rắc rối, bạn cũng khó thoát khỏi liên quan".

Hệ thống này linh hoạt và bền bỉ hơn bất kỳ giao thức cầu nối nào trên chuỗi mà chúng ta hiểu hôm nay, mặc dù nó không có một dòng mã nào.

Mã không thể bị sửa đổi chỉ là bước khởi đầu, việc "không rời bỏ" sau khi khóa và dám tiếp tục chơi mới là "người một nhà"

Trong Web3, chúng ta thường coi "mã không thể thay đổi" là sự tin tưởng tối thượng, nhưng đó chỉ là phần nổi của tảng băng.

Đối với tài sản bản thân, sổ sách không thể bị thay đổi/không giả mạo là đủ. Nhưng để có được sự tin tưởng vào một chủ thể thương mại, một thỏa thuận thì cần có logic và ngưỡng cao hơn.

Chúng ta không nên chỉ hỏi: "Thỏa thuận này có lỗ hổng nào không?" mà nên hỏi: "Thỏa thuận này có dám cam kết với tôi trong 4 năm không?" và tiếp tục đóng góp giá trị cho hệ sinh thái này và giữ cho dòng tiền lưu thông.

Khóa tài sản, là một dạng "tự thế chấp" trong trò chơi kinh tế; cơ chế ve(3,3), là lời hứa cam kết trong trò chơi để chứng minh với cộng đồng "tôi sẽ không bỏ trốn, tôi sẵn sàng tham gia lâu dài".

• Bạn khóa tài sản, tôi cũng khóa tài sản, chúng ta khóa chặt lẫn nhau, mới có thể hình thành niềm tin ổn định.

• Bạn dám chơi cược nhiều lần, tôi mới tin bạn sẽ không phản bội------Chìa khóa nằm ở "dám";

• Bạn có dám giữ tất cả tài sản của mình trong hệ sinh thái này để lưu thông, không rút ra không?

Lưu ý: Tài sản bị khóa ở đây không chỉ đề cập đến token được phân bổ cho bên dự án trong giao thức, mà còn có thể bao gồm vốn huy động từ công chúng và tư nhân, doanh thu từ giao thức, thậm chí là vốn cá nhân của người sáng lập bên dự án. "Bạn/Tôi" ở đây đề cập đến mối quan hệ giữa các chủ thể thương mại, giữa các giao thức.

Nhưng cần lưu ý rằng, "khóa tài sản" chỉ là khởi đầu, chỉ là cam kết để gia nhập vào "tuyên bố trung thành" của toàn bộ hệ sinh thái. Quan trọng hơn là những cuộc chơi lặp lại sau đó ------ Liệu có dám giữ giá trị lâu dài trong hệ sinh thái hay không.

Một giao thức tài chính phi tập trung thực sự giành được sự tin tưởng không phải ở việc có mã nguồn mở hay không, mà ở việc nó có hạn chế quyền rút lui của chính mình từ hệ thống một cách hợp lý và liên tục lưu thông tài sản trong hệ sinh thái hay không------ Dám tham gia vào các cuộc chơi dài hạn nhiều lần mới là nền tảng của sự tin tưởng.

Nói cách khác, một hợp đồng thông minh không thể bị thay đổi, không đáng tin cậy bằng một người tham gia không muốn rời bỏ.

Những năm qua chúng ta đã theo đuổi sai mục tiêu - Nâng cấp niềm tin của Web3, không phải là mô-đun, mà là thiết kế trò chơi.

Hệ sinh thái Web3 hiện tại quá chú trọng vào các chỉ số kỹ thuật như TPS cao, phí Gas thấp, lớp thanh toán mô-đun, phi tập trung, v.v. Nhưng những điều này không thể trực tiếp xây dựng niềm tin vào sản phẩm, dự án, hoặc giao thức.

Sự tin tưởng không phải là một chỉ số kỹ thuật, mà là một cấu trúc của mối quan hệ chơi dài hạn.

Mạng lưới tài chính phi chính thức truyền thống cho chúng ta biết: mối quan hệ đáng tin cậy nhất không phải là các quy tắc được viết trong hợp đồng, mà là cấu trúc được viết trong chi phí vi phạm hợp đồng.

Giống như hệ thống thanh toán xã hội của mạng tài chính phi chính thức, tài chính phi tập trung cũng nên được thiết kế để: nếu ai đó bỏ trốn, họ không chỉ mất uy tín mà còn phải đối mặt với việc thanh toán các mối quan hệ tài chính đa phương ------ cơ chế khóa, quyền bỏ phiếu, quyền quản trị gắn liền, chính là những "cơ chế thanh toán phi chính thức" thể hiện trên chuỗi.

Chúng ta nên xây dựng một môi trường cho phép các chủ thể giao thức/thương mại dám tái diễn cuộc chơi vô hạn.

Hãy nhớ rằng, cơ chế đồng thuận chỉ là giao thức bề mặt, việc khóa tài sản và chơi lại mới là liên minh sâu sắc.

"Người nhà", không phải vì bạn quyết định, mà vì bạn cùng với các đồng minh của mình chia sẻ rủi ro bằng thời gian, tiền bạc và uy tín của bạn.

Kết luận: Tương lai của niềm tin đến từ liên minh không dễ dàng rút lui.

"Người nhà" không phải là một khẩu hiệu cảm tính, mà là chế độ có sức răn đe nhất: bạn rút lui, tôi cũng sẽ bị thiệt hại.

Cơ chế "khó thoát" này, cùng với việc "dám tiếp tục đầu tư và tích lũy" chính là cấu trúc niềm tin tối thượng mà Web3 nên theo đuổi.

Công nghệ có thể tạo ra sổ cái; thể chế có thể thiết lập trật tự; nhưng chỉ có trò chơi mới có thể nuôi dưỡng lòng tin.

Và niềm tin vững chắc nhất không phải được tạo ra bằng "tin tưởng", mà là bởi những điều bạn không thể không tin tưởng.

Điều này khiến người ta nhớ đến bài hát kinh điển "Ai thắng thì sẽ yêu".

Ba phần do định mệnh, bảy phần nhờ nỗ lực.

Yêu "博" (dư) thì mới thắng